Harry Kleyn

“Daarom!”

Harry Kleyn, Amsterdams fotograaf geboren in Indië. Begaafd, bescheiden, beminnelijk.

In ruim veertig jaar tijd (1940-1983) kwam van zijn hand een rijk archief fascinerende zwart/wit foto’s tot stand in z’n atelier en zijn lab in Amsterdam Zuid.

Een huis in de Van Baerlestraat waar werken en creëren met wonen was verweven; een gezin en een levendig va-et-vient van vrienden, artiesten, dansers, fotomodellen en verwanten. 

De studio van Harry – unieke plek van artistieke ontmoetingen – leverde cultureel een substantiële bijdrage aan de stad Amsterdam. Dit is lang buiten de openbaarheid gebleven. Tot op dit moment, het ogenblik waarop men het boek* openslaat. 

Stap in de wereld van deze veelzijdige fotograaf, een uniek kunstenaar. Ontdek de verborgen schat aan opnamen, geselecteerd uit het omvangrijke oeuvre van Harry Kleyn. 

Pionier in zijn vak, man van vele bijzondere beelden, doch van weinig woorden. Zijn beslissende afdruk-moment markeerde hij altijd kort en duidelijk: “daarom!”

Het is 2016, Harry’s 100ste geboortejaar en 33ste sterfjaar. Hèt moment om de archieven te openen en Harry’s kunstwerken uit de luwte te halen en voor de toekomst vast te leggen. Daarom!

*Harry Kleyn Amsterdams fotograaf uit Indië, ISBN/EAN: 978-90-819843-2-4, NUR-code 652

Harry Kleyn

(Sigli, Atjeh, Nederlands-Indië, 9 juli 1916 – Amsterdam, 7 november 1983) was een Amsterdams fotograaf uit Nederlands-Indië.

Leven en werk

Harry Kleyn was de zoon van Louis Kleyn (Leiden), bankmanager en initiatiefnemer van het Indo-Europeesch Verbond (IEV) (https://nl.wikipedia.org/wiki/Indo-Europeesch_Verbond) – en zijn Indische vrouw Bibi.

Harry kwam in de zomer van 1928 vanuit Indië naar Nederland om hier naar de HBS te gaan. 1928, het jaar van de Olympische Spelen in Amsterdam.

In 1934 startte hij de praktijkopleiding tot fotograaf bij Fotoatelier M.H. Laddé, zwager van Merckelbach.

Daarna ontwikkelde hij zich tot een veelzijdig fotograaf.

Tussen 1937 en 1940 was hij bedrijfstechnisch fotograaf bij Van Leer’s Vatenfabriek en vervolgens bij de Koninklijke Hoogovens. Hij was daar als industrieel fotograaf en chef-fotograaf verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de fototechnische afdeling.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest hij onderduiken. In die tijd maakte hij illegale pasfoto’s ten behoeve van persoonsbewijzen.

Vanaf 1954 maakte hij vanuit zijn eigen bedrijf IPIM (International Presentations)  reportages in verschillende Europese landen en produceerde hij artistieke foto’s, voornamelijk in zwart-wit.

In 1962 werd hij leidinggevend fotoredacteur van de Geïllustreerde Pers (GP) en was hij ook verantwoordelijk voor het uitbouwen van de fototechnische afdeling. In de periode daaraan voorafgaand produceerde hij in opdracht van de GP een serie fotoromans; de eerste op de Nederlandse markt. Deze speelden zich voornamelijk af in het decor van Amsterdam. Harry regisseerde de verhalen, fotografeerde op locatie en deed de lay out. Daarmee was Harry pionier.

De GP was de uitgever van tijdschriften als Margriet, Revue, Viva, Romance en Avenue. In het souterrain van het pand aan de Stadhouderskade bevond zich de fotostudio, een legendarische broedplaats en plek van intensieve artistieke uitwisseling met tijdgenoten als Wina Born, Ed van der Elsken, Paul Huf, Sem Presser, Kees Scherer en Joop Swart.

In 1975 vestigde Harry zich weer als zelfstandig fotograaf.

Onderwijl experimenteerde hij in zijn lab met de lijn-litho-methode en met de lumografie-techniek. Hij probeerde toen al uit wat later photo shop was: handmatig een beeld aanpassen naar eigen inzicht.

Hij maakte honderden portretten in eigen atelier.

Hij reisde dikwijls t.b.v. foto’s voor ansichtkaarten in opdracht van Jos-pe – tussen 1925 en 1983 één van de grootste prentbriefkaartuitgeverijen van Nederland.

Harry trouwde in 1942 met Thecla Niehe. Ze kregen twee kinderen; dochter Vivian (1946) en zoon Louis (1948). In 1943 huurde hij in de Van Baerlestraat op nr. 7 het bovenhuis, waar het gezin woonde en waar Harry zijn atelier en laboratorium had. Hij woonde en werkte er 40 jaar lang.

In de buurt waren veel kunstenaars en couturiers gevestigd, zoals de beeldhouwer Han Wezelaar, regisseur Erik de Vries en de couturiers Dick Holthuis, Frans Molenaar en Fong Leng. Het atelier van Harry was vaak een artistieke ontmoetingsplaats.  Harry’s vrouw Thecla speelde daarin ook een belangrijke rol. Zij organiseerde mede de modeshows van onder anderen de couturier Ferry Offerman en runde in de avonduren een balletstudio in Harry’s atelier.

In 1979 ondernam Harry samen met Thecla een reis naar Indonesië, waar hij het graf van zijn vader († 1932) in Bandoeng bezocht. Op de terugreis via Singapore schafte hij daar camera’s, lenzen en telelenzen aan. Dit opende voor hem de mogelijkheid tot nieuwe fotografische experimenten.

Op 3 maart 1980 vonden in de Van Baerlestraat heftige rellen plaats. De politie maakte toen -met behulp van pantservoertuigen en waterkanonnen- een einde aan de bezetting door krakers van een pand aan de Vondelstraat. Harry maakte vanaf het dak van zijn huis vele opnamen. Deze zijn alle bewaard gebleven.

1983 – maandag 7 november: Harry overlijdt, bijna thuis, aan een hartstilstand, in het zicht van zijn leef- en werkplek.

Baanbrekend

In een aantal opzichten was Harry Kleyn als fotograaf baanbrekend:

• Hij experimenteerde met de lijnlitho-methode, het creëren van een scherp zwart/wit-contrast dat resulteerde in een futuristisch beeld; in zijn tijd een geheel nieuwe en innovatieve artistieke prestatie. Deze fotowerken waren onder meer te zien op de tentoonstelling ter gelegenheid van ‘Amsterdam 700’ in het Van Gogh Museum, waarbij Harry de award ‘3e prijs voor zijn lijnlitho-methode’ werd toegekend.
• Grondlegger van foto-beeldverhalen in Nederland (1958-1962), Romance, Geïllustreerde Pers.
• Hij onderzocht de mogelijkheden van de abstracte fotokunst in zwart/wit met opmerkelijke resultaten.
• Zijn industriële fotografie maakte hij geschikt om te documenteren, een toepassing die in die tijd in opkomst was. Met name voor het vastleggen van bedrijfshistorie, van onder meer Van Leer’s Vatenfabrieken, de Hoogovens en De Nederlandsche Bank.

Tentoonstellingen

Solo-exposities

• Hoogovens (1953) 
• Airport Schiphol Frommer (1976)
• Mode Academie Charles Montaigne (postuum, 1987)

Deelname aan

• • Arti et Amititiae, Amsterdam, vijfmaal deelname aan de tentoonstellingen (1947/1960)
• • Chicago, zevenmaal deelname aan de jaarlijkse International Exhibition (1948/1955)
• • Zuid Afrika (1948) en Havana (1949), deelname aan de foto-tentoonstellingen
• • Van Gogh Museum (1975), tentoonstelling ter gelegenheid van Amsterdam 700.

Prijzen

• • Onderscheiding, 2e prijs Stichting Amsterdam-Rijnkanaal ter gelegenheid van de  opening van dat kanaal (1952).
• • Onderscheiding, 3e prijs voor zijn lijnlitho-methode, wegens nieuwe artistieke prestatie – expositie Van Gogh Museum (1975).

Publicaties

Harry Kleyn, Amsterdams fotograaf uit Indië, een monografie met ca. 150 foto’s, 2019. Sous double signature Vivian en Louis Kleyn (uitgeverij IPIM, 150 blz. ISBN 9789081984324, nur-code 652.).

Lidmaatschappen 

• Het Fotografengilde (vanaf 1941)
• Nederlandsche Fotografen Patroonsvereniging (vanaf 1941)
• Nederlandse Vereniging van Fotojournalisten, NVF (vanaf 1962)
• Arti et Amicitiae, Amsterdam
• De Kring, Amsterdam
• Gkf, Beroepsvereniging van Fotografen

Nalatenschap

In 2023 deden de erven Vivian en Louis Kleyn een schenking aan het Stadsarchief Amsterdam, waar vijf meter werd vrijgemaakt voor dit oeuvre. Sindsdien bevindt het archief van Harry Kleyn zich aldaar. De digitalisering en het beheer zijn daar in goede handen. De fotografische materialen zoals studiolampen, fototoestellen met statieven, laboratoriuminstrumenten, e.d. zijn in beheer bij Jan Willem Duns die IPIM na het overlijden van Harry in 1983 heeft voortgezet. 

Diverse van de foto’s zijn tevens ondergebracht in openbare collecties: het Amsterdams Gemeentearchief, het Utrechts Archief en het archief van de  Spaarnestad  (dit laatste archief is opgenomen in het gedigitaliseerde Nationaal Archief, https://www.nationaalarchief.nl).

Informatie bij RKD